By سارا اوحدی اخرین بروزرسانی در تاریخ مهر 28, 1404 توسط سارا اوحدی
خشونت کلامی اگرچه نشانه‌ای فیزیکی بر جای نمی‌گذارد، اما به گفته روان‌شناسان می‌تواند به‌عنوان دشمن خاموش روابط انسانی، آثار عمیق و ماندگاری بر روان، شخصیت و کیفیت زندگی اجتماعی افراد برجای بگذارد. کارشناسان معتقدند پیشگیری و مدیریت این پدیده نیازمند آموزش، الگوسازی و ایجاد محیط‌های سالم ارتباطی است؛ به‌ویژه در مواجهه با کودکان پرخاشگر.
خشونت کلامی چگونه شکل می‌گیرد؟
حمیدرضا روستایی، مشاور و روان‌شناس حوزه کودک و خانواده، خشونت کلامی را شامل هر نوع گفتار یا نوشتار تحقیرآمیز، تهدیدآمیز یا کنترل‌کننده دانست. این خشونت می‌تواند به شکل مستقیم مانند فریاد و ناسزا یا غیرمستقیم همچون کنایه و نادیده گرفتن بروز کند.
او تأکید کرد که برخلاف خشونت فیزیکی، آثار خشونت کلامی اغلب پنهان است و قربانی در سکوت آسیب می‌بیند، اما پیامدهای آن بر اعتمادبه‌نفس، روابط خانوادگی و اجتماعی بسیار جدی و طولانی‌مدت خواهد بود.
ریشه‌های خشونت کلامی در خانواده و جامعه
به گفته این روان‌شناس، عوامل متعددی در بروز خشونت کلامی نقش دارند:
- فقدان مهارت‌های ارتباطی و ناتوانی در بیان احساسات
- تجربه خشونت در گذشته و بازتولید آن در روابط فعلی
- فشارهای روانی و فرهنگی
- احساس ضعف شخصیتی و تلاش برای پوشاندن آن با تحقیر دیگران
این شرایط می‌تواند الگویی منفی برای کودکان ایجاد کند و چرخه خشونت را در نسل‌های بعدی تداوم بخشد.
راهکارهای مقابله با خشونت کلامی و پرخاشگری کودکان
روستایی تأکید کرد که برخورد با پرخاشگری کودکان نیازمند صبر، آموزش و اجرای مداوم راهکارهای تربیتی است. او چند محور کلیدی را برای مدیریت این چالش برشمرد:
- شناخت علت پرخاشگری: نیازهای برآورده‌نشده مانند توجه و محبت، فشارهای تحصیلی یا تجربه خشونت در خانواده می‌تواند ریشه اصلی رفتار کودک باشد.
- حفظ آرامش والدین و مربیان: واکنش‌های تند و تنبیه شدید معمولاً پرخاشگری را تشدید می‌کند. آرامش والدین الگویی عملی برای کنترل خشم است.
- آموزش بیان احساسات: کودکان باید بیاموزند احساسات خود را با واژگان ساده بیان کنند. بازی، نقاشی و قصه‌گویی ابزارهای مؤثری برای این آموزش هستند.
- تشویق رفتارهای مثبت: بازخورد مثبت مانند تحسین یا آغوش، انگیزه کودک را برای تکرار رفتار مطلوب افزایش می‌دهد.
- الگوسازی رفتاری: کودکان بیش از کلمات، رفتار والدین را تقلید می‌کنند. گفت‌وگوی محترمانه و آرامش در شرایط استرس‌زا بهترین الگو برای آنان است.
نقش فعالیت‌های جایگزین و مشاوره تخصصی
این روان‌شناس افزود: برای کودکانی که انرژی زیادی دارند، فعالیت‌هایی مانند ورزش، بازی در فضای باز، نقاشی یا موسیقی می‌تواند به تخلیه هیجان و کاهش پرخاشگری کمک کند. در موارد شدید یا مکرر، همکاری با روان‌شناس کودک و استفاده از روش‌هایی مانند بازی‌درمانی و مشاوره خانوادگی ضروری است.
خشونت کلامی؛ تهدیدی پنهان برای جامعه
روستایی در پایان تأکید کرد: «خشونت کلامی دشمن خاموش روابط انسانی است؛ زخمی بر بدن نمی‌گذارد اما روح و روان انسان را آزرده می‌کند.» او معتقد است اگر والدین و مربیان با صبر، همدلی و آموزش مستمر رفتار کودکان را هدایت کنند، پرخاشگری می‌تواند به فرصتی برای رشد عاطفی و یادگیری تبدیل شود. ایجاد محیطی سالم و احترام‌آمیز در خانواده و جامعه، گامی اساسی برای ساختن جامعه‌ای آرام‌تر و انسانی‌تر خواهد بود.