By سارا اوحدی اخرین بروزرسانی در تاریخ آبان 19, 1404 توسط سارا اوحدی
رمان «متال‌باز» اثر برجسته علی مسعودی‌نیا، که به تازگی موفق به کسب جایزه معتبر مهرگان ادب در دوره‌های ۲۳ و ۲۴ شده است، بیش از آنکه روایتی ساده از موسیقی یا نبوغ یک جوان سرکش باشد، به یک تجربه ادبی عمیق و چندلایه تبدیل شده است. این اثر با نقد و بررسی ریحانه علویان تحت عنوان «سمفونی سیاه یک نابغه زوال‌یافته»، به عنوان اثری شاخص در ادبیات معاصر ایران معرفی شده که به کاوش در ذهن پیچیده و رو به زوال انسان می‌پردازد.
[تصویر مرتبط با رمان متال‌باز: 
]
رمان متال‌باز، از روایت اجتماعی تا کاوش ذهن آشفته
در نگاه اول، رمان «متال‌باز» اثری با مضامین اجتماعی به نظر می‌رسد که بحران هویت یک جوان نابغه را به تصویر می‌کشد. اما علی مسعودی‌نیا با هنرمندی خاص خود، به تدریج خواننده را از این قالب اولیه دور کرده و به سوی تجربه‌ای ذهنی، فانتزی و وهم‌آلود رهنمون می‌شود. این پوست‌اندازی ژانری، «متال‌باز» را به اثری یگانه تبدیل کرده که در هیچ دسته‌بندی از پیش‌تعیین‌شده‌ای نمی‌گنجد. هسته مرکزی رمان، یک تراژدی انسانی است که در لابه‌لای لایه‌های متعدد روایت پنهان شده و مخاطب را به سفری در ذهن آشفته شخصیت اصلی، پسری نابغه و شیفته موسیقی متال، می‌برد. جهان این شخصیت با صداهای خشن، اضطراب و تلاطم‌های ذهنی گره خورده است.
جایزه مهرگان ادب که یکی از قدیمی‌ترین و معتبرترین جوایز ادبی بخش خصوصی ایران محسوب می‌شود، با تمرکز بر رمان و داستان کوتاه، نقش مهمی در شناسایی و معرفی آثار ارزشمند ادبی دارد. انتخاب «رمان متال‌باز» به عنوان برگزیده، مهر تاییدی بر خلاقیت و عمق این اثر است.
موسیقی متال در رمان: ضرب‌آهنگ فروپاشی و نبوغ
در رمان «متال‌باز»، موسیقی صرفاً یک عنصر زینتی یا پس‌زمینه داستان نیست؛ بلکه جوهر اصلی روایت و استعاره مرکزی اثر است. صداهای دیستورت و پرخشم موسیقی متال، آینه‌ای تمام‌نما از وضعیت روانی شخصیت اصلی هستند؛ ذهنی که در مرز باریک میان هوشیاری و فروپاشی روانی در نوسان است. این فروپاشی، در ساختار حافظه شخصیت نیز نمود پیدا می‌کند؛ به گونه‌ای که خاطرات او نه مرور گذشته، بلکه مصالحی برای بازسازی یا حتی ویران‌سازی مجدد هویت خود او هستند.
کارکرد موسیقی در این رمان از سطح مضمون نیز فراتر رفته و به فرم و ریتم روایت نفوذ می‌کند. مسعودی‌نیا با استفاده از:
جملات کوتاه و ضرب‌آهنگ‌های قطع‌شونده: تداعی‌کننده خشونت و گسست درونی موسیقی متال و آشفتگی ذهن راوی.
تکرارهای ناگهانی در نثر: بازتاب‌دهنده نویز، فریادها و توقف‌های غیرمنتظره یک اجرای زنده و ناهم‌زمان.
نثر «متال‌باز» خود به قطعه‌ای صوتی تبدیل می‌شود که در میان غوغا و سکوت در نوسان است. این رویکرد، درک روان و نبوغ زوال‌یافته شخصیت را برای مخاطب عمیق‌تر و ملموس‌تر می‌سازد.
چالش "راوی غیرقابل اعتماد" در رمان متال‌باز
یکی از مؤثرترین ابزارهایی که نویسنده برای خلق تردید و پیچیدگی در ذهن خواننده به کار می‌گیرد، استفاده از «راوی غیرقابل اعتماد» است. در «رمان متال‌باز»، هیچ یک از صحنه‌ها قطعیت ندارند؛ خواننده مدام میان واقعیت و توهم سرگردان می‌ماند و ناگزیر برای رمزگشایی از روایت مشارکت می‌کند. این بی‌اعتمادی به راوی، صرفاً یک شگرد فرمال نیست، بلکه بخشی از منطق درونی اثر است. ذهن فروپاشیده شخصیت اصلی، جهان را برهم می‌ریزد و از دل همین برهم‌خوردن منطق ادراکی است که روایت شکل می‌گیرد.
مسعودی‌نیا با حذف نشانه‌های قطعی زمان و مکان و ایجاد تضاد میان گفتار راوی و کنش‌های مشهود، به روایتی پارانوئید دست می‌یابد که در آن «حقیقت» نه قابل اثبات است و نه قابل انکار. این تزلزل ادراکی، تجربه خواندن «متال‌باز» را از صرفاً «داستان‌خوانی» به «زیستن» بدل می‌کند. خواننده همان اضطراب و بی‌اطمینانی را تجربه می‌کند که شخصیت اصلی دارد، به گونه‌ای که:
مرز میان روان راوی و ساختار داستان به تدریج کم‌رنگ می‌شود.
متن نهایی خود به نوعی «صدای درون سر» تبدیل می‌گردد؛ انعکاسی از ذهنی که می‌کوشد با واژه‌ها، از آشوب نظم بسازد و در همان لحظه آن را ویران کند.
«متال‌باز»؛ فراتر از داستان، تجربه‌ای عمیق از زوال انسانی
در نهایت، «رمان متال‌باز» علی مسعودی‌نیا، فراتر از یک داستان ساده درباره موسیقی یا جوانی نابغه، یک تجربه ادبی بی‌نظیر درباره ذهن زوال‌یافته و پیچیدگی‌های وجود انسان است. این اثر خواننده را به سفری ذهنی در تاریکی می‌برد؛ سفری که پس از آن، مخاطب را زخمی‌تر، اما به مراتب آگاه‌تر از پیش بازمی‌گرداند. این رمان نه تنها یک پیروزی برای علی مسعودی‌نیا، بلکه یک دستاورد مهم برای ادبیات معاصر ایران است که با جسارت و عمق خود، به یکی از آثار ماندگار این دوره بدل شده است.
مطالب مرتبط
- کانون‌های مساجد، جریانی نو در ترویج آثار تقریظ‌شده رهبری آغاز می‌کنند
- لی تاماهوری کارگردان مطرح نیوزیلندی و سازنده فیلم جیمز باند درگذشت
- هفتمین جشنواره موسیقی و سرود آوای عشق با محوریت میلاد پیامبر(ص) برگزار می‌شود
- هفتمین جشنواره موسیقی و سرود آوای عشق با محوریت میلاد پیامبر(ص) برگزار می‌شود