در گفتگویی اختصاصی با ایسنا، روح‌الله فتاحی نافچی، رئیس هیئت مدیره انجمن هیدرولوژی ایران، به تشریح نقش حیاتی طرح‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری در کنار سدها پرداخت. وی صراحتاً اعلام کرد که این طرح‌ها، از جمله تغذیه مصنوعی، به هیچ وجه جایگزینی برای سدها محسوب نمی‌شوند، بلکه به عنوان مکمل‌هایی قدرتمند برای افزایش کارایی و پایداری سیستم مدیریت منابع آب کشور عمل می‌کنند.
سدها و تغییرات اقلیمی؛ تأثیر محدود بر مقیاس جهانی
فتاحی نافچی با اشاره به مقیاس بسیار کوچک سدها و دریاچه‌های مصنوعی در برابر وسعت کره زمین، تأکید کرد که تأثیر آن‌ها بر تغییرات اقلیمی جهانی ناچیز است. وی افزود: “سدها نمی‌توانند اثر قابل‌توجهی بر تغییر اقلیم داشته باشند.” این دیدگاه، با توجه به بحث‌های اخیر در مورد نقش سدسازی در تغییرات محیطی، حائز اهمیت است.
ضرورت سدها در مناطق خشک و نیمه‌خشک؛ ابزاری برای مدیریت بهینه آب
رئیس هیئت مدیره انجمن هیدرولوژی ایران، با در نظر گرفتن شرایط اقلیمی هر منطقه، مخازن سدها را ابزاری ضروری برای مدیریت و مصرف بهینه منابع آب دانست. وی به خصوص بر اهمیت سدها در مناطق خشک و نیمه‌خشک و مناطقی با اقلیم مدیترانه‌ای که تنها شش ماه از سال بارندگی دارند، تأکید کرد. در چنین مناطقی، استفاده از سدها برای تنظیم رژیم رودخانه‌ها و تضمین دسترسی به آب در طول سال، غیرقابل اجتناب است.
محدودیت‌های آبخیزداری و مزایای سدهای کوچک
فتاحی نافچی تصریح کرد که طرح‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری، با وجود اهمیتشان، محدودیت‌هایی نیز دارند. حجم آب ذخیره‌شده در مخازن زیرزمینی از طریق این طرح‌ها محدود است و ذخیره بیش از حد آب در سفره‌های زیرزمینی می‌تواند مشکلاتی را به وجود آورد. وی همچنین به رویکرد نوین در ساخت سدها اشاره کرد و گفت: “امروزه اعتقاد بر این است که ساخت سدهای کوچک به جای سدهای بزرگ برای ذخیره آب مناسب‌تر است.” این سدها علاوه بر حفظ آب در سطح زمین، بخشی از آن را به سفره‌های آب زیرزمینی نیز منتقل می‌کنند.
بحران آب در ایران؛ چالشی ذاتی با ریشه‌های جمعیتی
رئیس هیئت مدیره انجمن هیدرولوژی ایران، محدودیت منابع آب را یک چالش ذاتی در ایران دانست. وی با اشاره به افزایش سه تا چهار برابری جمعیت از سال ۱۳۵۰ به بعد، خاطرنشان کرد که این رشد جمعیتی، سهم سرانه آب هر فرد را به شدت کاهش داده است. “سرانه آب از حدود ۱۸۰۰ مترمکعب در سال به حدود ۱۶۰۰ مترمکعب رسیده که این وضعیت نشان‌دهنده شرایط بحرانی است.” این آمار، زنگ خطری جدی برای آینده منابع آبی کشور به صدا درمی‌آورد.
راهکارهای عبور از بحران؛ از صرفه‌جویی تا شیرین‌سازی آب
برای تأمین آب مورد نیاز مردم در شرایط کنونی، فتاحی نافچی بر ضرورت اقدامات جامع و چندجانبه تأکید کرد. وی از راهکارهایی چون صرفه‌جویی، استفاده از منابع آب غیرمتعارف، افزایش بهره‌وری از آب، و استفاده از آب‌شیرین‌کن‌ها برای مصارف با توجیه اقتصادی سخن گفت. این راهکارها، در کنار نقش تکمیلی طرح‌های آبخیزداری و سدها، نقشه راهی برای عبور از بحران آب در ایران ترسیم می‌کنند.
