اخرین بروزرسانی در تاریخ خرداد 10, 1404 توسط سارا اوحدی
معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی قم، طرح جامع “شهرهای بدون دخانیات” را با هدف کاهش چشمگیر مصرف محصولات دخانی و محدود کردن دسترسی به آن‌ها آغاز کرده است. این طرح بلندپروازانه، که با همکاری نزدیک دادگستری و سایر سازمان‌های مرتبط به اجرا درآمده، قصد دارد دسترسی مردم به مراکز فروش و استعمال دخانیات را در استان قم تا ۳۰ درصد کاهش دهد.
ریشه‌های گرایش جوانان به دخانیات
محمد دبیری، کارشناس مسئول برنامه دخانیات معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی قم، در آستانه روز جهانی بدون دخانیات، به بررسی دلایل افزایش گرایش نوجوانان و جوانان به سیگار و قلیان پرداخته است. به گفته او، عوامل متعددی در این زمینه نقش دارند:
- الگوبرداری از خانواده و دوستان: مصرف دخانیات توسط والدین و اعضای خانواده، و تأثیر دوستان و فشار همسالان، از عوامل اصلی گرایش اولیه هستند.
- مشکلات فردی و خانوادگی: ضعف نظارت والدین، تنش‌های خانوادگی، کمبود اعتماد به نفس و مهارت‌های اجتماعی، می‌توانند زمینه را برای روی آوردن به دخانیات فراهم کنند.
- تبلیغات و عادی‌سازی: تبلیغات فریبنده صنایع دخانی، مصرف دخانیات به عنوان تفریحی ارزان و در دسترس، و نمایش عادی‌سازی استعمال قلیان و سیگار در فیلم‌ها و سریال‌ها (بدون هشدار درباره عوارض آن و گاهی به عنوان نمادی از روشنفکری یا جایگاه اجتماعی)، نقش بسزایی در جذب جوانان دارند.
- کمبود زیرساخت‌ها و سیاست‌گذاری ضعیف: نبود زیرساخت‌های ورزشی و فرهنگی مناسب، چشم‌وهم‌چشمی و مدگرایی، ضعف در سیاست‌گذاری و نظارت، عدم اجرای قوانین موجود (مانند ممنوعیت فروش به افراد زیر ۱۸ سال و منع تبلیغات)، توسعه بی‌ضابطه قهوه‌خانه‌ها و مراکز عرضه دخانیات، پایین بودن سواد سلامت و عدم آموزش مهارت “نه گفتن”، از دیگر عواملی هستند که به افزایش مصرف دخانیات در میان جوانان منجر شده است.
راهکارهای مقابله و نقش نهادهای مختلف
دبیری تأکید می‌کند که صنایع دخانی با ترفندهای گوناگون در پی ایجاد وابستگی به نیکوتین در جوانان هستند. برای مقابله با این ترفندها، سیاست‌گذاری مشارکتی، کمپین‌های مردمی و آموزش عمومی ضروری است. بر اساس مطالعات سازمان بهداشت جهانی، فعالیت‌های ورزشی و الگوهای عملی که در کشورهایی مانند استرالیا و فنلاند اجرا شده‌اند، می‌توانند جایگزین‌های مناسبی برای مصرف دخانیات باشند.
او همچنین به نقش ابزارهای قانونی مانند قانون ممنوعیت تبلیغات دخانی و پیمان‌نامه جهانی کنترل دخانیات در مبارزه با مصرف دخانیات اشاره کرد. علاوه بر این، آموزه‌های دینی و فتاوای علما نیز می‌توانند در آگاه‌سازی عمومی و کاهش مصرف دخانیات بسیار مؤثر باشند.
دستاوردهای اولیه و برنامه‌های آتی
برای موفقیت کامل برنامه کنترل دخانیات، مشارکت همه‌جانبه کلیه سازمان‌ها و ادارات، و افزایش سواد سلامت و سطح فرهنگ جامعه حیاتی است. اجرای مواد قانون جامع کنترل دخانیات، به ویژه موارد مربوط به عدم تبلیغات و مبارزه با هرگونه مظاهر تبلیغاتی، عدم فروش به افراد زیر ۱۸ سال و توسط افراد زیر ۱۸ سال، رعایت فاصله مراکز مجاز فروش با مراکز فرهنگی، آموزشی، تربیتی و مذهبی، و ممنوعیت استعمال قلیان و سیگار در اماکن عمومی و پارک‌ها، از اهمیت بالایی برخوردار است.
از دستاوردهای اولیه کارگروه پیشگیری در قم، می‌توان به جمع‌آوری تابلوهای تبلیغاتی دخانیات از سر در مغازه‌ها با همکاری شهرداری، اماکن نیروی انتظامی، اصناف و مرکز بهداشت اشاره کرد. همچنین، برنامه‌های فرهنگ‌سازی و آموزش در مدارس، مراکز عمومی، با همکاری اداره کل ورزش و جوانان و آموزش و پرورش در حال اجرا است.
برای پایداری برنامه‌های پیشگیری از مصرف دخانیات، لازم است که اجرای قوانین و برنامه‌های کنترل و پیشگیری به عنوان یک پیوست همیشگی در سرفصل فعالیت سازمان‌ها و نهادها قرار گیرد و آموزش‌های مداوم در خصوص مضرات مصرف دخانیات و راه‌های پیشگیری و ترک، در دستور کار آن‌ها باشد.
شهروندان نیز می‌توانند شکایات مربوط به دخانیات را به سامانه ۱۹۰ اطلاع دهند تا در مسیر مبارزه با این معضل اجتماعی، یاری‌رسان مسئولان باشند. این تلاش‌ها نه تنها به سلامت جامعه کمک می‌کند، بلکه می‌تواند نسل‌های آینده را از آسیب‌های جدی دخانیات محافظت کند.
